نظر مرحوم صدرالمتألهین (ملاصدرا) درباره­ معاد

برخی نظراتی خاص را به مرحوم صدرا منتسب می کنند که جای بسی تأسف و تأثر دارد از این همه جهالت و یا عداوت... بگذریم ، چند خط از کتاب مفاتیح الغیبِ صدرالمتألهین صراحت دارد در بیان نظر وی، و در نگاه انسان منصف جای تأملی باقی نمی گذارد. بهتر است بخوانید تا بدانید.

و اتّفق المحققون من الفلاسفه و المُحقّون مِن أهل الشریعة علی ثبوت المعاد.

و وقع الاختلاف منهم فی کیفیته: فذهب جمهور المتکلمین و عامة الفقهاء إلی أنّه جسمانی فقط، بناءً علی أنّ الروح جسم لطیف سارٍ فی البدن. و جمهور الفلاسفة إلی أنّه روحانی فقط. و ذهب کثیر من الحکماء المتألهین و مشایخ العرفاء فی هذه الملّة إلی القول بالمعادین جمیعاً.

أمّا بیانه بالدلیل العقلی فلم أر فی کلام أحد إلی الآن، و قد مرّ البرهان المشرقی و العرشی جمیعاً علی أنّ المُعاد فی المَعاد هو بعینه هذا الشخص الإنسانی روحاً و جسداً، بحیث لو یراه أحد فی المحشر یقول: هذا فلان الذی کان فی الدنیا، و مَن أنکر هذا فقد أنکر قطباً عظیماً مِن قطبی الإیمان، و رکناً عظیماً مِن أرکانه، فیکون کافراً عقلاً و شرعاً، و لزمه إنکار کثیر من النصوص القرآنیة مثل قوله تعالی: «قال مَن یحیی العظام و هی رمیم*قل یحییها الذی أنشأها أوّل مَرَّةٍ» -یس،78و79- ،و قوله تعالی: «ءَإذا مِتنا و کُنّا تراباً و عظاماً أءِنّا لمبعوثون*أَوَ آباؤُنا الأَوَّلون* قل إنَّ الأوّلین و الآخرین» إلی قوله: «هذا نُزُلُهُم یوم الدین» -واقعه،47و56- و قوله تعالی: «أیحسب الانسانُ أن لن نَجمَعَ عِظامَه*بلی قادرین علی أن نُسَوِّی بَنانَه» -قیامة،3و4- إلی غیر ذلک من النصوص القاطعة علی أنَّ المحشور یوم الآخرة هو الشخص بجمیع أجزائه و أعظائه.

پی نوشت:

کتاب مفاتیح الغیب، صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی(ملاصدرا ؛ صدر المتألهین) ، ج2 ، ص975

در چاپ های مختلف می توانید در ذیل المفتاح الثامن عشر ، مشهد رابع مطلب بالا را پیدا کنید